De term 'maniërisme' duidt op de stijl in de kunstgeschiedenis die volgt op de renaissance. Rond 1520 probeerde een aantal Italiaanse kunstenaars de stijl (maniera) van hun voorgangers – beroemde meesters zoals Rafael en Michelangelo – te evenaren. Zij keken bijvoorbeeld naar de gespierde lichamen en ingewikkelde houdingen in Michelangelo's Sixtijnse kapel en deden daar nog een schepje bovenop. Lijven met overdreven spierbundels, sterke draaiingen en kleine hoofden waren het resultaat. Maniëristische kunstenaars probeerden met hun vormentaal emoties en dramatiek uit te drukken. Hun stijl werd een 'maniertje' op zichzelf, vandaar 'maniërisme'. 

De gekunstelde lichaamsvormen en felle, koele kleuren kregen de voorkeur boven de ideale verhoudingen uit de renaissance. Via reizende kunstenaars, zoals de Vlaming Bartholomeus Spranger, verspreidde het maniërisme zich snel over Europa. Haarlemse kunstenaars, onder wie Hendrick Goltzius en Cornelis Cornelisz. van Haarlem, maakten het maniërisme in het Noorden bekend.